Arbeidsovereenkomst of zzp'er: (wat) maakt het uit?!

Emilia Tanis, 12 april 2023

Op 24 maart 2023 oordeelde de Hoge Raad (het hoogste rechtsprekende college van Nederland) dat bezorgers van maaltijdbezorgdienst Deliveroo geen zzp’ers zijn maar werknemers op basis van een arbeidsovereenkomst. In 2018 vorderde vakbond FNV een verklaring voor recht dat werknemers van Deliveroo door een arbeidsovereenkomst arbeid verrichtten. Na de kantonrechter, en het hof heeft nu ook de Hoge Raad bevestigd dat de werknemers van Deliveroo inderdaad werkzaam waren op basis van een arbeidsovereenkomst. Inmiddels is Deliveroo niet meer actief in Nederland, maar de uitspraak heeft naar alle waarschijnlijkheid wel gevolgen voor andere bedrijven die gebruik maken van ‘schijnzelfstandigen’. Wat is eigenlijk het verschil tussen werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst of als zzp’er? Wat zijn de voor- en nadelen?

Arbeidsovereenkomst
Allereerst is het van belang scherp te hebben wat de arbeidsovereenkomst (artikel 7:610 Burgerlijk Wetboek, hierna: BW) onderscheidt van andere overeenkomsten. Een belangrijk onderdeel daarvan is het beginsel van ongelijkheidscompensatie. De arbeidsovereenkomst houdt rekening met de (juridische) ondergeschikte- en economisch afhankelijke positie waarin de werknemer verkeert ten opzichte van de werkgever. Het probeert de ‘machtige’ positie waarin de werkgever zich bevindt gelijk te trekken met de ondergeschikte positie van de werknemer. Door de arbeidsovereenkomst kan de werknemer bijvoorbeeld niet zomaar ontslagen worden. Daarnaast speelt het collectief een belangrijke rol in de arbeidsovereenkomst. Hierbij kan gedacht worden aan de invloed die de ondernemingsraad en de vakbond hebben. Afspraken die hier gemaakt worden, hebben invloed op het individu. Denk hierbij bijvoorbeeld aan cao-afspraken. Tot slot heeft de arbeidsovereenkomst een institutioneel karakter. De arbeidsorganisatie als geheel is van belang voor de wederzijdse verwachtingen van werkgever en werknemer. Dit houdt in dat een werkgever soms een beslissing moet nemen die niet in het belang is van het individu maar wel beter is voor de organisatie als geheel.

Zelfstandige
Indien geen sprake is van een arbeidsovereenkomst kan een zelfstandige werkzaam zijn op basis van een overeenkomst van opdracht (artikel 7:400 e.v. BW) of door aanneming van werk (artikel 7:750 e.v. BW). De overeenkomst van opdracht betreft werkzaamheden buiten arbeidsrelatie. Daarnaast is wettelijk bepaald dat deze werkzaamheden niet mogen bestaan uit het tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard, het bewaren van zaken, het uitgeven van werk of het vervoeren/doen vervoeren van personen of zaken. Voor dit soort werkzaamheden zijn namelijk weer afzonderlijke regelingen opgenomen. Vaak zijn bijvoorbeeld advocaten werkzaam op basis van een overeenkomst van opdracht voor een cliënt. De aanneming van werk bestaat juist wel uit het tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard. Hierbij kunt u denken aan de aannemer die een huis bouwt.

Verschillen

Ontslag
Over het algemeen geniet een werknemer meer bescherming dan een zelfstandige. De werkgever moet zich namelijk houden aan de regels in het Burgerlijk Wetboek rondom ontslag, proeftijd, vakantie en opzegtermijnen. Een zzp’er heeft geen ontslagbescherming. In economisch slechte tijden zal dit ervoor zorgen dat de zelfstandige als eerst de zak krijgt. Dit is wel afhankelijk van dat wat in de overeenkomst is opgenomen. Indien hierin niks is opgenomen kan te allen tijde worden opgezegd.

Fiscaal
Over het salaris van de werknemer wordt door de werkgever loonbelasting betaald en premies ingehouden. Dit is een voorheffing op de inkomstenbelasting. Op deze wijze hoeft niet jaarlijks in één keer belasting te worden afgedragen. De zzp’er moet de belasting zelf afdragen. Hij heeft immers geen werkgever die dit voor hem kan doen. Er vindt zodoende geen voorheffing plaats. Dit zorgt ervoor dat bij de jaarlijks belastingaangifte ook over het inkomen uit werk inkomstenbelasting moet worden betaald. Bij een zzp’er vindt de belastingafdracht dus jaarlijks plaats (tegenover een maandelijkse afdracht van een werknemer). Een voordeel dat de zzp’er heeft, is dat hij een flink aantal kosten van de winst mag afhalen, zodat uiteindelijk minder belasting hoeft te worden betaald. Zo zijn alle kosten die gemaakt worden voor de onderneming aftrekbaar, geldt een zelfstandigenaftrek van 5030,- euro in 2023, een MKB-winstvrijstelling van 14%, een investeringsaftrek etc. Fiscaal gezien is het dus erg aantrekkelijk als zzp’er werkzaamheden te verrichten. Opmerking verdient wel dat veel aftrekken als voorwaarde een urencriterium hebben. Niet elke zzp’er kan dus te allen tijde gebruik maken van de belastingvoordelen. Er zal wel een minimumaantal uren gewerkt moeten worden.

Verzekering
Wat betreft verzekeringen is het voor de zzp’er minder rooskleurig. Het risico komt namelijk volledig voor rekening van de zelfstandige. Het is daarom zeker raadzaam verzekeringen af te sluiten, maar deze kosten moeten dus uit eigen zak worden betaald. Hierbij moet een afweging gemaakt worden tussen de kosten van de premie en het risico dat men wil lopen. De werknemer die werkzaam is door middel van een arbeidsovereenkomst heeft op dit gebied een voordeel. De werkgever is namelijk verplicht premie af te dragen voor werknemersverzekeringen. Op deze wijze zijn de werknemers verplicht verzekerd tegen zwangerschapsverlof, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid.

Pensioen
Het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat de werknemer verplicht is informatie te verschaffen over de voorwaarden rondom het dienstverband. Hieronder valt dus ook de pensioenregeling. In de Pensioenwet zijn de regels hieromtrent nog verder gespecificeerd. De werkgever heeft in beginsel geen pensioenplicht. Hij is echter wel verplicht de werknemer hieromtrent te informeren, ook indien werknemer niet deelneemt aan een pensioenregeling. In sommige gevallen geldt wel een verplichte pensioenregeling. Dit is afhankelijk van de cao van de bedrijfstak waarin u werkzaam bent. Deze kan een pensioenregeling verplichten. Een zzp’er is zelf verantwoordelijk voor een aanvullende oudedagsvoorziening. Hiervoor zijn diverse mogelijkheden zoals: vrijwillige voorzetting van de pensioenregeling (indien u ook ex-werknemer bent) of door middel van een lijfrente bij verzekeraar, bank of beleggingsinstelling. Voor bepaalde groepen werknemers is een pensioenregeling verplicht. Of dit het geval is binnen uw bedrijfstak of beroepsgroep kunt u navragen bij de vakvereniging.

Conclusie
Er zijn dus zeker verschillen tussen de werknemer die werkzaam is op basis van een arbeidsovereenkomst en de zelfstandige. De arbeidsovereenkomst biedt de werknemer meer bescherming, zowel op het gebied van ontslag als op het gebied van verzekering en pensioen. Fiscaal gezien is het zzp-schap weer aantrekkelijk, al zitten daar wel wat haken en ogen aan. Arbeidsovereenkomst of zzp’er: dát het wat uitmaakt staat in ieder geval vast.

Heeft u vragen over bovenstaand thema, het arbeidsrecht of een heel ander rechtsgebied? Dan zien wij u graag op een van onze spreekuren!